دوشنبه ۲۰ آذر و دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر

freedom of expression in arab world2.jpg - 9.93 Kb

مقدمه

منشور جهانی حقوق بشر  در روز ۱۰ دسامبر سال ۱۹۴۸ میلادی توسط مجمع عمومی سازمان نوبنیاد ملل متحد به تصویب رسید. این “اعلامیه” در جوهر خود  دستاوردی است جهانی برای تمام افراد جوامع بشری با فرهنگ ها، نژادها و ادیان گوناگون. از آن پس، روز دهم دسامبر توسط سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی حقوق بشر برسمیت شناخته شده، و همه ساله پیرامون این روز برنامه های متنوعی توسط این سازمان و نهادهای مربوطه در گوشه و کنار جهان برگزار میشود. گفتنی است کمیساریای عالی حقوق بشر ملل متحد،به عنوان نهاد اصلی در حوزه حقوق بشر، فعالیتها، همایشها، و برنامه های مرتبط به این روز را هماهنگ و اجرا میکند. اما مسئله این است که چه عواملی موجب تدوین این منشور شد، و چرا چنین اقدامی ضرورت یافت؟ برای پاسخ به این پرسش باید زمان تدوین و تصویب منشور جهانی حقوق بشر را در نظر گرفت. تجارب تلخ جنگ جهانی دوم، موجب شد که جامعه جهانی- کانونی بین المللی را به منظور پیش گیری از جنگ، و حل و فصل اختلافات میان کشورهای جهان تاسیس کند. این امر به بنیانگذاری سازمان ملل متحد منجر شد.

freedom of expression in arab world2.jpg - 9.93 Kb

پیشینه

با تاسیس سازمان ملل متحد و تصویب اساسنامه آن، رهبران کشورهای جهان تصمیم گرفتند نقشه راهی بمنظور تضمین و نگاهبانی از حقوق کلیه شهروندان جهانی بوجود بیاورند. بدین منظور، سندی در این زمینه تدوین شد که در نخستین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1946 در میان اعضای سازمان ملل متحد به بحث گذاشته شد. مجمع عمومی پس از مطالعه این سند که ” اعلامیه حقوق و آزادیهای اساسی بشر” نام گذاری شده بود، آنرا برای بررسی بیشتر به “شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد” تسلیم کرد. این شورا هم پس از بررسی سند، آنرا به کمیسیون حقوق بشر ملل متحد ارجاع داد، تا اقدامات لازم را در جهت تدوین “نسخه اولیه اعلامیه جهانی حقوق بشر” اتخاذ کند. در مرحله بعد، مسولیت تدوین این سند تاریخی به یک کمیته رسمی تحریریه- متشکل از هشت نفر واگذار شد. اعضای این کمیته از میان کشورهای عضو کمیسیون حقوق بشر که بر اساس تقسیمات جغرافیایی صورت گرفته بود، انتخاب شدند.

 

تاسیس کمیسیون حقوق بشر ملل متحد

گفتنی است کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد در آنزمان از 18 عضو با پیشینه های فرهنگی، سیاسی، و مذهبی گوناگون تشکیل شده بود. چهار کشور اسلامی ترکیه، مصر، لبنان و پاکستان نیز عضو این کمیسیون بودند. اِلنِور رُوزولت، بیوه فرانکلین روزولت ریئس جمهوری پیشین آمریکا، که بین سالهای 1933 تا سال 1945 میلادی بانوی نخست آمریکا بود، سرپرستی هیئت تحریریه تدوین منشور حقوق بشر را بر عهده داشت. در اینجا بی مناسبت نیست، برخی دیگر از چهره های مهمی را که در تدوین این سند تاریخی نقش داشتند به خوانندگان معرفی کنیم. رنه کاسین فرانسوی، شخصیت با نفوذ دیگری است که مسولیت تدوین نسخه اولیه این منشور را بر عهده داشت. رنه برای مدتی کرسی استادی رشته حقوق دانشگاه پاریس را در اختیار داشت، و در حوزه حقوق بین الملل صاحب نظر بود. چارلز مالک، نمانیده  لبنان در کمیسیون حقوق بشر بود، و با باور ریشه دار خود به “حقوق طبیعی” کلیه انسانهای کره خاکی، در کنار سایر اعضای این کمیسیون تلاش خستگی ناپذیر خود را در جهت تدوین منشور جهانی حقوق بشر بکار گرفت. اعضای کمیسیون برای نخستین بار در سال 1947 میلادی تشکیل جلسه دادند. النور روزولت در بخشی از خاطرات خود در باره این نشست نوشته است: “دکتر چانگ یک کثرت گرا بود، و با ظرافت فراوان تاکید داشت که برداشت های گوناگونی از واقعیت مطلق وجود دارد. او باور داشت که این منشور باید از انعکاس صرفاً ارزشهای غربی فراتر برود…”

 

تصویب منشور جهانی حقوق بشر


در پرتوی حفظ کرامت انسانی، و تاثیر متقابل کشورها بر یکدیگر بود که اعلامیه جهانی حقوق بشر، پس از دو سال تلاش خستگی ناپذیر حقوق دانان برجسته جامعه جهانی تدوین شد. سرانجام، منشور جهانی حقوق بشر در روز 10 دسامبر 1948 با تصویب قطعنامه  (Resolution 217 A iii)به تصویب رسید. این منشور عالیترین دستاورد جامعه بشری در زمینه برسمیت شناختن بی چون و چرای حقوق اساسی انسانها محسوب میشود. در ماده یکم منشور جهانی حقوق بشر آمده است:: تمام افراد بشر آزاد زاده می شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه ای برادرانه رفتار کنند.”

این منشور به بسیاری از زبانهای جهان ترجمه شد و در بسیاری از کشورها بطور رایگان در اختار شهروندان قرار گرفت. گفتنی است این اعلامیه دارای یک مقدمه و سی ماده است، که در آن به مجموعه ای از حقوق انسانی توجه شده است. این حقوق شامل حقوق مدنی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. در دیباچه این منشور، بر یگانگی خانواده بشری، کرامت و ارزش انسانی، حقوق اساسی زنان و مردان اشاره شده است. همانگونه که در سطور پیشین هم به آن اشاره شد، جنگهای ویرانگر جهانی اول و دوم، و کشتار میلیونها انسان بیگناه، وجدان جامعه بین المللی را بدرد آورده بود، و این تجارب تلخ و درناک نتایج دهشتناک بی اعتنایی به حقوق بشر را به اثبات رساند. در ماده سوم منشور، بر حق زندگی، آزادی، و امنیت شخصی انسانها تاکید شده است. گفتنی است کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد، در روز 15 مارس 2006 و باتصویب قطعنامه (A/RES/60/251) توسط مجمع عمومی، جای خود را به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد داد.

b.225.150.16777215.0.stories.fruit.zibish p.jpg - 12.14 Kb

حقوق بشر جهان شمول است

کشورهای جهان بلحاظ تاریخی دارای تجارب و کارنامه ای یکسان در حوزه حقوق بشر نیستند. البته تاثیر متقابل کشورهای پیشرو و مترقی در چارچوب حکومت قانون، رعایت اصول دموکراسی، و همچنین احترام به حقوق بشر بر یکدیگر را نباید نادیده گرفت. در این راستا، “ایالات متحده نقش ویژه ای در توسعه و حمایت از نظریه ها و تجربیات مربوط به حقوق بشر داشته است. اعلامیه استقلال آمریکا که به موجب آن، مستعمرات آمریکا به سرسپردگی خود به تاج و تخت بریتانیا در سال 1776 خاتمه دادند، اعلام داشت که “انسان ها همگی برابر آفریده شده اند”. مطلب مهم دیگری که در این اعلامیه ذکر شده، حق مردم در از میان برداشتن قیود ظالمانه است.”

در پایان، ذکر این نکته ضروری است که انسان ها از زمان تولد شان، با حقوقی طبیعی و فطری پا به این جهان میگذارند که هیچ مقامی حق سلب آن را ندارد. ذات و فطرت انسانی در بطن خود دارای کرامت، بزرگی، و  شکوه است. تمام اعضای خانواده بشری صرف نظر از رنگ، نژاد، مذهب، جنسیت، و فرهنگ در  انسان بودن با هم مشترک اند، و شایسته تکریم اند. بنا براین اصل، نمیتوان در رعایت حقوق انسان ها تبعیضی قائل شد، و لازم است که احترام به حقوق اولیه بشر- در همه جای جهان بطور یکسان اجرا بشود.

تصويب شده در سازمان ملل متحد

10 دسامبر 1948

 

ديباچه

از آن جا که شناسايی حيثيت و کرامت ذاتی تمام اعضای خانواده ی بشری و حقوق برابر و سلب ناپذير آنان اساس آزادی ، عدالت و صلح در جهان است ؛

از آن جا که ناديده گرفتن و تحقير حقوق بشر به اقدامات وحشيانه ای انجاميده که وجدان بشر را بر آشفته اند و پيدايش جهانی که در آن افراد بشر در بيان و عقيده آزاد ، و از ترس و فقر فارغ باشند ، عالی ترين آرزوی بشر اعلام شده است ؛

از آن جا که ضروری است که از حقوق بشر با حاکميت قانون حمايت شود تا انسان به عنوان آخرين چاره به طغيان بر ضد بيداد و ستم مجبور نگردد ؛

از آن جا که گسترش روابط دوستانه ميان ملت ها بايد تشويق شود ،

از آن جا که مردمان ملل متحد ، ايمان خود را به حقوق اساسی بشر و حيثيت و کرامت و ارزش فرد انسان و برابری حقوق مردان و زنان  ، دوباره در منشور ملل متحد اعلام و عزم خود را جزم کرده اند که به پيشرفت اجتماعی ياری رسانند و بهترين اوضاع زندگی را در پرتو آزادی فزاينده به وجود آورند ؛

از آن جا که دولت های عضو متعهد شده اند که رعايت جهانی و مؤثر حقوق بشر و آزادی های اساسی را با همکاری سازمان ملل متحد تضمين کنند ؛

از آن جا که برداشت مشترک در مورد اين حقوق و آزادی ها برای اجرای کامل اين تعهد کمال اهميت را دارد ؛

مجمع عمومی

اعلاميه جهانی حقوق بشر

را آرمان مشترک تمام مردمان و ملت ها اعلام می کند تا همه ی افراد و تمام نهادهای جامعه اين اعلاميه را همواره در نظر داشته باشند و بکوشند که به ياری آموزش و پرورش ، رعايت اين حقوق و آزادی ها را گسترش دهند و با تدابير فزاينده ی ملی و بين المللی ، شناسايی و اجرای جهانی و مؤثر آن ها را ، چه در ميان خود مردمان کشورهای عضو و چه در ميان مردم سرزمين هايی که در قلمرو آن ها هستند ، تأمين کنند.

b.225.150.16777215.0.stories.fruit.zibish.jpg - 10.58 Kb

ماده ی 1

تمام افراد بشر آزاد زاده می شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه ای برادرانه رفتار کنند.

ماده ی 2

هر کس می تواند بی هيچ گونه تمايزی ، به ويژه از حيث نژاد ، رنگ ، جنس ، زبان ، دين ، عقيده ی سياسی يا هر عقيده ی ديگر ، و همچنين منشاء ملی يا اجتماعی ، ثروت ، ولادت يا هر وضعيت ديگر ، از تمام حقوق و همه ی آزادی های ذکر شده در اين اعلاميه بهره مند گردد.

به علاوه نبايد هيچ تبعيضی به عمل آيد که مبتنی بر وضع سياسی ، قضايی يا بين المللی کشور يا سرزمينی باشد که شخص به آن تعلق دارد ، خواه اين کشور يا سرزمين مستقل ، تحت قيموميت يا غير خودمختار باشد ، يا حاکميت آن به شکلی محدود شده باشد.

ماده ی 3

هر فردی حق زندگی ، آزادی و امنيت شخصی دارد.

ماده ی 4

هيچ کس را نبايد در بردگی يا بندگی نگاه داشت : بردگی و داد و ستد بردگان به هر شکلی که باشد ، ممنوع است.

ماده ی 5

هيچ کس نبايد شکنجه شود يا تحت مجازات يا رفتاری ظالمانه ، ضد انسانی يا تحقير آميز قرار گيرد.

ماده ی 6

هر کس حق دارد که شخصيت حقوقی اش در همه جا به رسميت شناخته شود.

ماده ی 7

همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی هيچ تبعيضی از حمايت يکسان قانون برخوردار شوند . همه حق دارند در مقابل هر تبعيضی که ناقض اعلاميه ی حاضر باشد ، و بر ضد هر تحريکی که برای چنين تبعيضی به عمل آيد ، از حمايت يکسان قانون بهره مند گردند.

ماده ی 8

در برابر اعمالی که به حقوق اساسی فرد تجاوز کنند ـ حقوقی که قانون اساسی يا قوانين ديگر برای او به رسميت شناخته است ـ هر شخصی حق مراجعه ی مؤثر به دادگاه های ملی صالح را دارد.

ماده ی 9

هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف ، حبس يا تبعيد کرد.

ماده ی 10

هر شخص با مساوات کامل حق دارد که دعوايش در دادگاهی مستقل و بی طرف ، منصفانه و علنی رسيدگی شود و چنين دادگاهی درباره حقوق و الزامات وی ، يا هر اتهام جزايی که به او زده شده باشد ، تصميم بگيرد.

ماده ی 11

1 ) هر شخصی که به بزه کاری متهم شده باشد ، بی گناه محسوب می شود تا هنگامی که در جريان محاکمه ای علنی که در آن تمام تضمين های لازم برای دفاع او تأمين شده باشد ، مجرم بودن وی به طور قانونی محرز گردد.

2 ) هيچ کس نبايد برای انجام دادن يا انجام ندادن عملی که در موقع ارتکاب آن ، به موجب حقوق ملی يا بين المللی جرم شناخته نمی شده است ، محکوم نخواهد شد. همچنين هيچ مجازاتی شديدتر از مجازاتی که در موقع ارتکاب جرم به آن تعلق می گرفت ، درباره ی کسی اعمال نخواهد شد.

ماده ی 12

نبايد در زندگی خصوصی ، امور خانوادگی ، اقامت گاه يا مکاتبات هيچ کس مداخله های خودسرانه صورت گيرد يا به شرافت و آبرو و شهرت کسی حمله شود. در برابر چنين مداخله ها و حمله هايی ، برخورداری از حمايت قانون حق هر شخصی است.

ماده ی 13

1 ) هر شخصی حق دارد در داخل هر کشور آزادانه رفت و آمد کند و اقامت گاه خود را برگزيند.

2 ) هر شخصی حق دارد هر کشوری ، از جمله کشور خود را ترک کند يا به کشور خويش بازگردد.

ماده ی 14

1 ) در برابر شکنجه ، تعقيب و آزار ، هر شخصی حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی در کشورهای ديگر را دارد.

2 ) در موردی که تعقيب واقعاً در اثر جرم عمومی و غير سياسی يا در اثر اعمالی مخالف با هدف ها و اصول ملل متحد باشد ، نمی توان به اين حق استناد کرد.

ماده ی 15

1 ) هر فردی حق دارد که تابعيتی داشته باشد.

2 ) هيچ کس را نبايد خودسرانه از تابعيت خويش ، يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد.

0-dadgahrejim.jpg - 10.33 Kb

ماده ی 16

1 ) هر مرد و زن بالغی حق دارند بی هيچ محديتی از حيث نژاد ، مليت ، يا دين با همديگر زناشويی کنند و تشکيل خانواده بدهند. در تمام مدت زناشويی و هنگام انحلال آن ، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج حقوق برابر دارند.

2 ) ازدواج حتماً بايد با رضايت کامل و آزادانه ی زن و مرد صورت گيرد.

3 ) خانواده رکن طبيعی و اساسی جامعه است و بايد از حمايت جامعه و دولت بهره مند شود.

ماده ی 17

1 ) هر شخص به تنهايی يا به صورت جمعی حق مالکيت دارد.

2 ) هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق مالکيت محروم کرد.

ماده ی 18

هر شخصی حق دارد از آزادی انديشه ، وجدان و دين بهره مند شود : اين حق مستلزم آزادی تغيير دين يا اعتقاد و همچنين آزادی اظهار دين يا اعتقاد ، در قالب آموزش دينی ، عبادت ها و اجرای آيين ها و مراسم دينی به تنهايی يا به صورت جمعی ، به طور خصوصی يا عمومی است .

ما ده ی 19

هر فردی حق آزادی عقيده و بيان دارد و اين حق مستلزم آن است که کسی از داشتن عقايد خود بيم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دريافت و انتشار اطلاعات و افکار ، به تمام وسايل ممکن بيان و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.

ماده ی 20

1 ) هر شخصی حق دارد از آزادی تشکيل اجتماعات ، مجامع و انجمن های مسالمت آميز بهره مند گردد.

2 ) هيچ کس را نبايد به شرکت در هيچ اجتماعی مجبور کرد.

ماده ی 21

1 ) هر شخصی حق دارد که در اداره امور عمومی کشور خود ، مستقيماً يا به وساطت نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند ، شرکت جويد.

2 ) هر شخصی حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومی کشور خود دست يابد.

3 ) اراده ی مردم ، اساس قدرت حکومت است : اين اراده بايد در انتخاباتی سالم ابراز شود که به طور ادواری صورت می پذيرد. انتخابات بايد عمومی ، با رعايت مساوات و با رأی مخفی يا به طريقه ای مشابه برگزار شود که آزادی رأی را تأمين کند.

ماده ی 22

هر شخصی به عنوان عضو جامعه حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است به ياری مساعی ملی و همکاری بين المللی ، حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ضروری برای حفظ حيثيت و کرامت و رشد آزادانه ی شخصيت خود را ، با توجه به تشکيلات و منابع هر کشور ، به دست آورد.

ماده ی 23

1 ) هر شخصی حق دارد کار کند ، کار خود را آزادانه برگزيند ، شرايط منصفانه و رضايت بخشی برای کار خواستار باشد و در برابر بی کاری حمايت شود.

2 ) همه حق دارند که بی هيچ تبعيضی ، در مقابل کار مساوی ، مزد مساوی بگيرند.

3 ) هر کسی که کار می کند حق دارد مزد منصفانه و رضايت بخشی دريافت دارد که زندگی او و خانواده اش را موافق حيثيت و کرامت انسانی تأمين کند و در صورت لزوم با ديگر وسايل حمايت اجتماعی کامل شود.

4 ) هر شخصی حق دارد که برای دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشکيل دهد و يا به اتحاديه های موجود بپيوندد.

ماده ی 24

هر شخصی حق استراحت ، فراغت و تفريح دارد و به ويژه بايد از محدوديت معقول ساعات کار و مرخصی ها و تعطيلات ادواری با دريافت حقوق بهره مند شود.

ماده ی 25

1 ) هر شخصی حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای تأمين سلامتی و رفاه خود و خانواده اش ، به ويژه از حيث خوراک ، پوشاک ، مسکن ، مراقبت های پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود ؛ همچنين حق دارد که در مواقع بی کاری ، بيماری ، نقض عضو ، بيوگی ، پيری يا در تمام موارد ديگری که به عللی مستقل از اراده ی خويش وسايل امرار معاشش را از دست داده باشد ، از تأمين اجتماعی بهره مند گردد.

2 ) مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت ويژه برخوردار شوند. همه ی کودکان ، اعم از آن که در پی ازدواج يا بی ازدواج زاده شده باشند ، حق دارند که از حمايت اجتماعی يکسان بهره مند گردند.

ماده ی 26

1 ) هر شخصی حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش ، و دست کم آموزش ابتدايی و پايه بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايی اجباری است . آموزش فنی و حرفه ای بايد همگانی شود و دست يابی به آموزش عالی بايد با تساوی کامل برای همه امکان پذير باشد تا هر کس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره مند گردد.

2 ) هدف آموزش و پرورش بايد شکوفايی همه جانبه ی شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوق بشر و آزادی های اساسی باشد. آموزش و پرورش بايد به گسترش حسن تفاهم ، دگرپذيری و دوستی ميان تمام ملت ها و تمام گروه های نژادی يا دينی و نيز به گسترش فعاليت های ملل متحد در راه حفظ صلح ياری رساند.

3 ) پدر و مادر در انتخاب نوع آمزش و پرورش برای فرزندان خود ، بر ديگران حق تقدم دارند.

ماده ی 27

1 ) هر شخصی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع سهيم و شريک گردد و از هنرها و به ويژه از پيشرفت علمی و فوايد آن بهره مند شود.

2 ) هر کس حق دارد از حمايت منافع معنوی و مادی آثار علمی ، ادبی يا هنری خود برخوردار گردد.

ماده ی 28

هر شخصی حق دارد خواستار برقراری نظمی در عرصه ی اجتماعی و بين المللی باشد که حقوق و آزادی های ذکر شده در اين اعلاميه را به تمامی تأمين و عملی سازد.

ماده ی 29

1 ) هر فردی فقط در برابر آن جامعه ای وظايفی بر عهده دارد که رشد آزادانه و همه جانبه ی او را ممکن می سازد.

2 ) هر کس در اعمال حقوق و بهره گيری از آزادی های خود فقط تابع محدوديت هايی قانونی است که صرفاً برای شناسايی و مراعات حقوق و آزادی های ديگران و برای رعايت مقتضيات عادلانه ی اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در جامعه ای دموکراتيک وضع شده اند.

3 ) اين حقوق و آزادی ها در هيچ موردی نبايد برخلاف هدف ها و اصول ملل متحد اعمال شوند.

ماده ی 30

هيچ يک از مقررات اعلاميه ی حاضر نبايد چنان تفسير شود که برای هيچ دولت ، جمعيت يا فردی متضمن حقی باشد که به موجب آن برای از بين بردن حقوق و آزادی های مندرج در اين اعلاميه فعاليتی انجام دهد يا به عملی دست بزند.

===========================

در ترجمه ی اين اعلاميه از سه منبع زير بهره گرفته شده است :

ا ـ داريوش آشوری ، دانشنامه سياسی ، انتشارات سهروردی و مرواريد ، تهران ، 1366 ، صص 133 ـ 138 .

2 ـ  هوشنگ ناصرزاده ( گردآورنده ) ، اعلاميه های حقوق بشر ، انتشارات جهاد دانشگاهی ، تهران ، 1372 ، صص 12 ـ 17 .

3 ـ  « اعلاميه ی جهانی حقوق بشر » ، ترجمه ی علی ميرزايی با همکاری رضا رضايی ، نگاه نو ، شماره ی 37 ، تابستان 1377 ، صص 190 ـ 196 .

برای دیدن متن کامل انگلیسی منشور جهانی حقوقی بشر، به این لینک مراجعه کنید.


دیدگاهتان را بنویسید