حنیف حیدر نژاد، مدد کار اجتماعی در امور پناهندگی و مهاجربن: رسیدگی به درخواست پناهندگی در آلمان تا پایان سال 2004 میلادی بر اساس ماده 16a قانون اساسی و نیز مواد 51 و 53 قانون خارجیان انجام میشد . از ابتدای سال 2005 قانون اقامت (Aufenthaltgesetz) جایگزین قانون خارجیان شده و رسیدگی اولیه به درخواست پناهندگی بر اساس ماده 16a قانون اساسی و نیز مواد 25 و 60 قانون اقامت (AufenthG) انجام می گیرید. اگر کسی در آلمان میخواهد درخواست پناهندگی دهد، قبل از هر چیز باید مطمئن باشد که شرایط ذکر شده در مواد فوق را دارا می باشد. 

 

نگاهی به مراحل معرفی، پذیرش و مصاحبه ( بازپرسی)

 

قانون اقامت ( Aufenthaltgesetz ) شرایط مربوط به پذیرش پناهندگی را مورد برسی قرار میدهد. موازی با این قانون، قانون دیگری بنام آئین دادرسی پناهندگی، مراحل اداری کار را مشخص می کند. قانون دیگری بنام قانون خدمات ویژه پناهجویان ( Asylbewerber Leistungsgesetz ) امکانات زیستی، بهداشتی و خدمات نقدی و جنسی ای که به متقاضی پناهندگی تعلق میگیرد را تعیین مینماید. وقتی کسی بدلیل تحت تعقیب بودن سیاسی از کشور خود فرار کرده و وارد آلمان میشود می تواند خود را در مراکز مشخصی که در هر ایالت برای ثبت پذیرش پناهندگی مشخص شده اند معرفی نماید. ( Zentrale Ausländerbehörde- ZAB ) در این مراکز مشخصات اولیه فرد متقاضی پناهندگی سؤال می شود، اگر مدارکی دارد از وی تحویل گرفته می شود، از وی انگشت نگاری بعمل میاید و از او عکس گرفته می شود. بعد از طی این مراحل” هایم پذیرش اولیه” و شهری که در آن از وی مصاحبه بعمل میآید بر اساس یک برنامه کامپیوتری مشخص و وی به آنجا تقسیم می شود. تنها آندسته که همسرشان یا بچه زیر 18 ساله آنها قبل از خودشان به آلمان آمده باشد با ارائه اسم وآدرس و با اثبات رابطه خانوادگی، میتوانند به محل عضو قبلی خانواده تقسیم شوند. در مورد افراد بیمار نیز فقط در شرایط خاصی، که بسیار سخت می باشد، جابجائی به شهر دیگر نیز ممکن است. بعد از این مرحله، در همان هایم پذیرش اولیه و در محل اداره فدرال- اصطلاحا ( Bundesamt ) برای بررسی دلایل پناهندگی،کارمندان این اداره با فرد متقاضی مصاحبه کرده و وی را بازپرسی می کنند. سؤال و جوابها در این مرحله توسط یک مترجم” قسم خورده” ترجمه می شود. البته متقاضی پناهندگی می تواند قبل از معرفی خود وکیل بگیرد و در جریان بازپرسی از وکیل بخواهد که وی را همراهی کند. همچنین وی می تواند بدون گرفتن وکیل، خود را معرفی کند و اگر مایل باشد می تواند یک فرد قابل اعتماد خو درا با خویش بهمراه ببرد. همیشه و قبل از شروع بازپرسی این سؤال از متقاضی پناهندگی پرسیده میشود که آیا سالم هستید و آماده اید که در مصاحبه شرکت کنید؟ متقاضی زن در صورتی که دلایل پناهندگی او مسائل اخص زنان را شامل شود و در صورتی که برای مصاحبه شونده مشکل باشد که با یک بازپرس یا مترجم مرد در مورد مسائلش حرف بزند، می تواند درخواست کند که مایل است مصاحبه اش با یک بازپرس و یا مترجم زن انجام شود.

 

بر اساس ماده 16a قانون اساسی آلمان “کسی که تحت تععیب سیاسی باشد می تواند موقعیت پناهندگی بدست آورد.” آنچه در این ارتباط مهم است ” تحت تعقیب بودن ” است. یعنی صرف فعال سیاسی یا مخالف بک رژیم دیکتاتوری بودن دلیلی نمی شود که به کسی پناهندگی داده شود. همچنین موضع انتقادی و در صف مخالفان بودن کافی نمی باشد. از طرف دیگر علت این تحت تعقیب بودن مهم است. ممکن است یکنفر از طرف یک رژیم حاکم تحت تعقیب باشد ولی نه به دلیل سیاسی بلکه به دلایل دیگری. این “دلایل دیگر” تنها آنزمان از نظر قوانین آلمان مورد توجه قرار می گیرند که بر اساس آن، جان فرد متقاضی پناهندگی در صورت اخراج به کشورش در معرض خطر قرار گرفته و بدلیل قوانینی که در آن کشور وجود دارد منجر به حکم اعدام یا شکنجه و زندانهای طویل المدت برای او گردد. متقاضی پناهندگی موظف است بعد از رسیدن به خاک آلمان خود را به ادارات پذیرش پناهندگی معرفی کند. کاملا قابل فهم است که در شرایط روحی شدیدی که شخص ناگزیر شده کشور خود را ترک کند و نظر به دشواریها و فشارهای روحی مسیر فرار تا رسیدن به آلمان، قابل درک است که متقاضی پناهندگی تمرکز و آرامش لازم برای بیان دقیق و منسجم دلایل پناهندگی خود را نداشته باشد. در چنین شرایطی مراجعه به وکیل توصیه می شود. زمانی که از تحت تعقیب بودن صحبت می شود پاسخ به سؤالات زیر به وکیل کمک می کند تا بطور موثرتری دفاع خود از شما را تنظیم کند: چه فعالیتی داشته اید، از چه زمانی، با کدام انگیزه و زمینه قبلی، آیا در ارتباط با یک گروه و سازمان شناخته شده بوده است یا یک حرکت مستقل بوده است، روند تکاملی این فعالیتها چگونه بوده است، از کجا می توان ادعا کرد که این فعالیتها ماهیت ضد رژیمی داشته است، به چه دلیل رژیم روی این فعالیتها حساس بوده و اساسا چه ضرری به رژیم می رسانده است، این فعالبتها چگونه برای رژیم لو رفته است، اگر یک کار گروهی بوده است آیا بقیه افراد گروه نیز شناسائی شده اند، آیا رژیم در صدد دستگیری شما و دیگر اعضاء گروه بر آمد، چه افرادی دستگیر شدند، سرنوشت آنها چه شد، چطور شما دستگیر نشده یا اگر دستگیر شده بودید، چطور آزاد شده یا موفق به فرار شدید، اگر بطور فرضی به کشور خود برگردانده شوید چه خطری در انتظار شماست؟ همچنین در جریان بازپرسی در اداره ” بوندس آمت” این مسئله مهم است که فرد چگونه وارد آلمان شده است. تنها آنانی که بصورت مستقیم و هوائی وارد آلمان شده باشند و بتوانند آنرا ثابت کنند می توانند موقعیت پناهندگی بر اساس ماده 16a را بدست بیاورند. کشورهای مجاور و همسایه آلمان و نیز تعدادی دیگر از کشورها به عنوان” کشور امن ثالث” بحساب آمده و بر اساس استدلال ” اداره بوندس آمت” بطور منطقی کسی که جانش در خطر باشد می تواند در آنجا درخواست پناهندگی دهد و لزوما نباید درخواست خود را در آلمان ارائه دهد. همچنین اگر شخصی ویزای ” شنگن” داشته باشد، درخواست وی به کشور صادر کننده ویزا فرستاده شده و پس از مؤافقت کشور صادر کننده ویزا، پرونده متقاضی در آلمان بسته شده و به وی برگه ای داده می شود تا با آن خودش را به آن کشور معرفی کند. نکته مهم دیگر در جریان بررسی پرونده پناهندگی این است که آیا فرد متقاضی می تواند ادعای خود را ثابت کند. به عبارت دیگر در بررسی درستی یا نادرستی یک ادعا توسط اداره ” بوندس آمت” دو روش وجود دارد:

 

الف- داشتن سند واقعی که بتوان آنرا ارائه داد. در این حالت تنها اصل سند قابل قبول است و نه کپی آن. طبعا اگر کسی هنگام مصاحبه، سندی نداشته باشد اما ادعا کند که می تواند بعدا آنرا ارائه دهد، فرصت محدودی به این منظور به وی داده خواهد شد.

 

ب- اگر سندی وجود نداشته باشد، متقاضی پناهندگی باید بتواند دلایل خود را به صورتی ” قابل باور، منطقی و قابل قبول و عاری از تناقض” بیان کند. در این ارتباط بیان دقیق و همراه با جزئیات حوادث، بسیار ضروری است. در سالهای اخیر سیاست حاکم بر مسئله پناهندگی در آلمان، موجب هر چه سخت تر شدن شرایط پذیرش پناهندگی شده است. موضوعی که در آمار کاهش میزان متقاضیان پناهندگی و قبول شدگان بخوبی قابل سنجش میباشد. این حق هر پناهجو میباشد که قبل از ارائه درخواست خود، حقوق خود را بشناسد. از این رو مشاوره با یک وکیل یا مرکز مشاوره در امور پناهندگان میتواند شما را نسبت به حقوق خود و قوانین آلمان بیشتر آشنا کند.